Trước sự phát triển mạnh mẽ của khoa học, kỹ thuật, việc ứng dụng cơ giới hóa có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong bối cảnh Hải Dương đang hướng đến nền nông nghiệp hiện đại, ứng dụng công nghệ cao, nông nghiệp hữu cơ tạo ra những vùng sản xuất hàng hóa tập trung, quy mô lớn. Cơ giới hóa nông nghiệp đã giải quyết khâu lao động nặng nhọc, tính thời vụ khẩn trương góp phần nâng cao năng suất, chất lượng, khả năng cạnh tranh của một số nông sản hướng tới xuất khẩu. Năm 2019, mức độ cơ giới hóa tại Hải Dương trong khâu làm đất đạt 95,5%; khâu tưới tiêu nước chủ động đạt 99,8%; khâu thu hoạch lúa đạt 85%; khâu gieo hạt, cấy lúa đạt gần 5% trong đó cấy bằng máy chỉ đạt gần 3%. Để thúc đẩy cơ giới hóa nông nghiệp trong khâu gieo cấy, UBND tỉnh Hải Dương đã ban hành Đề án “Phát triển diện tích cấy lúa bằng máy giai đoạn 2020 - 2025” với nhiều biện pháp khuyến khích để tăng diện tích cấy máy, mở ra nhiều cơ hội cho những người đầu tư vào nông nghiệp, từ đó nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm lúa gạo, nâng cao hiệu quả kinh tế cho người dân. Đề án hỗ trợ 1 lần không quá 50 triệu đồng/cơ sở cho chi phí thuê mặt bằng để sản xuất mạ khay nếu có hợp đồng thuê đất từ 3 năm trở lên; hỗ trợ 10.000 đồng/khay đựng mạ; 1.000 đồng/kg giá thể; hỗ trợ việc chỉ đạo, xây dựng các mô hình cấy máy, tập huấn, sơ kết, hướng dẫn kỹ thuật gieo, chăm sóc mạ. Thực tiễn ở các mô hình cho thấy cấy lúa bằng máy tăng năng suất lao động 30 - 40 lần so với cấy tay, giảm chi phí đầu vào: giảm ngày công lao động (2 -2,2 triệu đồng/ha), giảm giống so với gieo cấy thủ công từ 20- 30% (10-12kg giống/ha), giảm 1-2 lần phun thuốc bảo vệ thực vật góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường, tăng năng suất lúa cao hơn so với gieo cấy thủ công từ 3,2 - 13,1%, cho hiệu quả kinh tế cao hơn so với gieo cấy thủ công từ 4,0 - 13,8 triệu đồng /ha. Mặt khác, việc cấy lúa bằng máy là điều kiện tốt nhất để sản xuất hàng hóa tập trung “một vùng, một giống, một thời gian”, ứng dụng cơ giới hóa đồng bộ để giảm sức lao động, nâng cao năng suất lao động trong sản xuất lúa, hạn chế nông dân bỏ ruộng. Trong năm 2020, Đề án đã hỗ trợ 160.000 khay và 320 tấn giá thể cho 4 cơ sở sản xuất mạ khay cấy máy mở mới và 8 cơ sở sản xuất mạ khay cấy máy mở rộng; xây dựng 106 mô hình cấy máy trình diễn với diện tích 360ha, xây dựng 16 mô hình cấy máy mở rộng với diện tích 560 ha, tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật 100% cơ sở sản xuất mạ khay cấy máy và các hộ nông dân tham gia mô hình trình diễn cấy máy. Kết quả thực hiện Đề án đã làm tăng diện tích cấy lúa bằng mạ khay cấy máy của tỉnh năm 2020 đạt 6.895,4 ha trong tổng số 110.888,5 ha gieo cấy, chiếm 6,22% diện tích vượt 1,18% so với mục tiêu Đề án đặt ra năm 2020.

 

Năm 2021, Đề án tiếp tục thực hiện và hỗ trợ 131.000 khay và 517 tấn giá thể cho 8 cơ sở sản xuất mạ khay cấy máy mở mới; xây dựng 99 mô hình cấy máy trình diễn với diện tích 360 ha, xây dựng 50 mô hình cấy máy mở rộng với tổng diện tích 560 ha. Huyện Nam Sách, là một trong huyện có diện tích cấy lúa bằng máy phát triển nhanh, từ 117,4ha vụ xuân đến vụ mùa đã tăng lên 200 ha. Theo Ông Mạc Đức Tăng - Giám đốc Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp xã An Lâm cho biết: “Do được cấy bằng máy nên lúa phát triển đều, chín đồng loạt thuận lợi cho thu hoạch, năng suất lúa đạt cao, trong đó giống Bắc Thịnh đạt từ 68 - 70 tạ/ha; TBR225 và BC 15 đạt 66 tạ/ha; ĐH 12 đạt 63 tạ/ha, so với cấy bằng phương pháp thủ công, các giống lúa được cấy máy năng suất đều cao hơn từ 1 - 1,5 tạ/ha”. Vụ xuân này, gia đình bà Nguyễn Thị Tám thôn An Xá, xã Quốc Tuấn có hơn một mẫu lấy BC15 được cấy máy, toàn bộ diện tích đã được thu hoạch cho năng suất cao trung bình đạt 260kg/sào. Cô Tám phấn khởi cho biết: “Trước đây cứ đến vụ cấy, tôi rất lo lắng về tìm thuê người cấy rất khó khăn, chi phí thuê cấy một sào lúa cấy bằng tay trung bình khoảng 300 nghìn đồng, chưa kể tiền mua giống và công chăm sóc mạ. Tôi thấy cấy máy hiệu quả cao, không mất nhiều công mà năng suất cao hơn nên vụ này tôi sẽ mở rộng diện tích cấy máy”. Theo Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Nam Sách, qua thực tế sản xuất so với cấy thủ công cho thấy, với cây lúa cấy máy nhanh bén rễ, hồi xanh, đẻ nhánh khỏe. Một ưu điểm nổi bật nữa, lúa cấy máy thưa hàng hấp thụ ánh sáng tốt, khỏe và hạn chế rất nhiều sâu, bệnh, giảm 30% số lần phun thuốc bảo vệ thực vật giúp bảo vệ môi trường. Năng suất lúa cấy máy qua các vụ sản xuất đạt cao hơn từ 10- 15% so với cấy thủ công. Đặc biệt, việc sử dụng máy cấy trong sản xuất nông nghiệp còn góp phần nâng cao năng suất lao động, giảm chi phí sản xuất. Lợi thế của việc cấy bằng máy rất rõ.

 

Ông Nguyễn Phú Thụy, phó giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh đánh giá, thông qua Đề án, các chủ cơ sở sản xuất mạ khay tiếp thu thêm được tiến bộ kỹ thuật và kinh nghiệm trong sản xuất mạ khay cấy máy. Chính sách hỗ trợ của tỉnh chính là động lực để các cơ sở sản xuất mạ khay cấy mở rộng qui mô sản xuất trong các năm tới. Bước đầu các hộ nông dân tham gia mô hình cấy lúa bằng máy đã có thay đổi nhận thức trong sản xuất lúa so với sản xuất lúa truyền thống, đảm bảo kịp thời vụ và đáp ứng được nhu cầu các hộ tích tụ ruộng đất sản xuất lúa hàng hóa quy mô lớn, giải quyết tình trạng bỏ hoang hóa ngày một tăng trong những năm gần đây. Song song với đó là tăng cường ứng dụng, chuyển giao tiến bộ khoa học công nghệ, công nghệ mới là những giải pháp ưu tiên. Tới đây Trung tâm Khuyến nông thực hiện mô hình ứng dụng thiết bị bay không người lái phun thuốc bảo vệ thực vật tại một số địa phương trong tỉnh để có cơ sở đề nghị mở rộng trong những năm tiếp theo.

Tuy cấy máy mang lại nhiều lợi ích, song việc mở rộng diện tích cấy máy còn có một số khó khăn, trở ngại: Đầu tư kinh phí cho cơ sở sản xuất mạ khay cấy máy lớn, thời gian khai thác ngắn do đó ít người đầu tư vì vậy chưa đáp ứng được nhu cầu cấy máy của nông dân; kỹ thuật làm mạ khay cấy máy đòi hỏi yêu cầu cao, khâu làm mạ quyết định đến việc áp dụng cấy máy, làm mạ không đúng kỹ thuật mạ hỏng, thiếu mạ dẫn đến lỡ thời vụ gieo cấy, khâu tổ chức sản xuất (quy vùng gieo cấy, làm đất, tưới tiêu nhiều nơi chưa có sự phối hợp chặt giữa địa phương với cơ sở sản xuất mạ khay cấy máy….)…

Trước yêu cầu đó, Trung tâm Khuyến nông đã phân công các cán bộ kỹ thuật phụ trách các địa phương tham gia Đề án; tổ chức tập huấn cho nông dân, các cơ sở sản xuất mạ khay cấy máy về kỹ thuật sản xuất mạ khay cấy máy và chăm sóc lúa cấy máy. Đến nay, các cơ sở sản xuất mạ khay cấy máy đã làm chủ được công nghệ, kỹ thuật sản xuất mạ khay, nông dân đã áp dụng được các kiến thức vào thực tế sản xuất. Trong thời gian tới, Trung tâm tiếp tục hỗ trợ kỹ thuật cho các cơ sở sản xuất mạ khay cấy máy mới mở, tổ chức tập huấn kỹ thuật chăm sóc lúa cấy bằng máy cho nông dân, chỉ đạo kỹ thuật các mô hình cấy máy, tăng cường tuyên truyền hiệu quả của Đề án trên các phương tiện thông tin đại chúng để mở rộng diện tích cấy máy các năm sau đạt và vượt mục tiêu Đề án đặt ra./.